Pádraig Mac Suibhne

·        Rugadh Pádraig Mac Suibhne i nDún na nGall sa bhliain 1942.

·        Chuaigh sé le sagartacht agus bhain sé amach céim sa Ghaeilge agus sa stair in Ollscoil Mhaigh Nuad.

·        Múinteoir iarbhunscoile agus príomhoide ab ea é. 

·        Tá trí chnuasach filíochta foilsithe aige  agus gearrscéalta scríofa aige chomh maith. 

·        Bhí baint mór aige le drámaíocht agus bhíodh sé ag aisteoireacht in Amharclann an Damer i mBaile Átha Cliath.

·        Bhíodh páirt aige sa chlár grinn Gleann Ceo chomh maith.

·        Tagann an dán seo ón gcnuasach Solas Uaigneach.

·        Tá an uaigneas agus an moráltacht mar téamaí ina chuid filíochta.

Máirtín Ó Direáin

·       Rugadh Máirtín Ó Direáin in Inis Mór i 1910.

·         D’fhág bás an athar gur bhuachaill goilliúnach (sensitive) a bhí in Máirtín. Sa dán ‘Óige an Fhile’ tugann sé ‘an buachaill aisteach ciúin’ air féin.

·          D’éirigh leis i scrúduithe Oifig an Phoist agus thosaigh ag obair i nGaillimh Eanáir 1928; bhí sé ann go deireadh Iúil 1937.

·         Bhí baint aige leis an Taibhdhearc, amharclann (téatar) i nGaillimh agus bhí páirt aige sa chéad léiriú de Diarmuid agus Gráinne 27 Lúnasa 1928.  Meastar gurbh í an Taibhdhearc a dhúisigh a spéis sa litríocht.

·         Fuair sé post mar oifigeach cléireachais sa státseirbhís i 1937 agus d’aistrigh go Baile Átha Cliath. D’oibrigh sé sa stát-seirbhís ar feadh a shaol.

·         Bhí sé ina bhall de choiste Chumann na Scríbhneoirí óna thús i Meitheamh 1939. Bhí baint aige le Cumann na hÉigse Cois Life. 

·         Ar a chostas féin a foilsíodh na chéad bhailiúcháin dá dhánta, Coinnle Geala, 1942 agus Dánta Aniar, 1943. 

·         Phós sé Áine Colivet i 1945 agus bhí iníon amháin acu, Niamh.  

·         Tá téama an dúchais an-láidir ina chuid filíochta.

·        Bhronn Ollscoil na hÉireann céim oinigh (honoury degree) air.  Chaith sé an bhliain 1978-79, ina aoi (guest) - léachtóir i gColáiste Ollscoile na Gaillimhe.

·         Bhuaigh sé an duais  an Ossian-Preis. ‘It is the biggest literary award won by an Irishman since Samuel Beckett won the Nobel Prize’, a dúradh in The Irish Times 8 Deireadh Fómhair 1977.

·        Bronnadh Gradam an Oireachtais air i 1981. Bhí sé ina bhall d’Aosdána ó bunaíodh é.

Nuala Ní Dhomhnaill

·        Rugadh i Lancashire Shasana í sa bhliain 1952. B'Éireannaigh iad a tuismitheoirí.

·        Nuair nach raibh ach cúig bliana d’aois bhog sí go Ceann Trá i nGaeltacht Chorca Dhuibhne chaith sí tréimhsí i Luimneach agus in Aonach Urmhumhan (Tiobraid Árann) le linn a hóige.

·        D'fhreastail sí ar mheánscoil i gCnoc na Labhras i gCathair Luimnigh agus bhain sí BA amach sa Ghaeilge agus sa Bhéarla i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh idir 1969 agus 1972.

·         Bhí sí páirteach san irisleabhar litríochta Innti agus tá tionchar na tréimhse sin ina cuid filíochta.

·        Phós sí geolaí Turcach, Dogan Leflef, tar éis di e sin a dhéanamh agus chaith seacht mbliana thar lear. Fuair Nuala post mar mhúinteoir Béarla sa Middle East Technical University nó Orta Doğu Teknik Üniversitesi ("Ollscoil Theicniúil an Mheánoirthir"), in Ancara agus thaitin an tír léi.

·        D'éirigh cúrsaí polaitíochta go dona sa Tuirc bhliain 1980 agus d'fhilleadar ar Éirinn. Tá cónaí ar Ní Dhomhnaill agus a fear céile gar do Bhaile Átha Cliath anois, agus tá ceathrar clainne acu.

·        Sa bhliain 1981 a foilsíodh cnuasach dá fílíocht Ghaeilge den chéad uair: An Dealg Droighin (1981). Glacadh léi mar bhall d'Aosdána. 

·        Samhlaíocht (imagination) agus béaloideas (folklore) agus na sean-amhráin a bhíonn aici mar téamaí.

·        Tá féith an ghrinn (sense of humour) agus an feimineachas mar téamaí aici freisin.

·        Tá go leor duaiseanna buaite aici in Éirinn agus go hidirináisúnta.

Caitlín Maude

·        Ba scríbhneoir, file, aisteoir, amhránaí sean-nóis agus gníomhaí Gaeilge as Ros Muc Conamara í Caitlín Maude.

·        Chuaigh sí go dtí Ollscoil na hÉireann, Gaillimh, áit a ndearna sí staidéar ar an mBéarla, ar an nGaeilge, ar an bhFraincis agus ar an Matamaitic.

·        Chuaigh sí le múinteoireacht tar éis di an chéim a bhaint amach, agus í ag obair i scoileanna éagsúla ar fud na tíre ar feadh tréimhse.

·        Bhí Maude ag plé drámaíocht ó laethanta na meánscoile i leith agus cáil uirthi as páirt Mháire sa dráma An Triail, le Mairéad Ní Ghráda. I mbreis air sin, scríobh sise agus Mícheál Ó hAirtnéide dráma in éineacht, dar teideal An Lasair Choille.

·         Bhí suim aici sa cheol freisin. Sa bhliain 1975, tháinig albam sean-nóis léi, Caitlín, amach ó Ghael-Linn. 

·        Scríobh sí dánta ó bhí sí ina cailín óg, agus dúirt sí féin gurbh í an tSiúr Ailbhe, a bhí ag múineadh Gaeilge di i gColáiste Chroí Mhuire, a thug an chéad spreagadh di dul i mbun pinn.

·        Bhí suim mhór aici i gcúrsaí sóisialta agus polaitíochta. Bhíodh sí páirteach sna mórshiúlta a bhíodh ar siúl ar son na Stailceoirí Ocrais i dTuaisceart Éireann. Scríobh sí dán darbh ainm I m'Áit Dhúchais ó Thuaidh in ómós do Bhobby Sands tar éis dó bás a fháil ar stailc ocrais sa bhliain 1981.

·        Bhunaigh sí club darbh ainm 'An Bonnán Buí' do Ghaeil Bhaile Átha Cliath sa bhliain 1969 agus bhí sí páirteach i mbunú Scoil Lán-Ghaelach Santain, i dTamhlacht.Phós Caitlín Maude Cathal Ó Luain ar 27 Nollaig 1969. Saolaíodh mac amháin dóibh, darb ainm Caomhán. 

·        Fuair Caitlín Maude bás le hailse ar an 6 Meitheamh 1982. Cuireadh i reilig Sheosaimh í i mBóthar na Bruíne, Contae Átha Cliath.

Drugaí sna Cluichí Oilimpeacha

Brú

Teastaíonn uathu bonn óir a bhaint amach. Tá siad tiomnaithe (dedicated) don spórt agus déanann siad dearmad ar an saol taobh amuigh de. Tá siad i bhfáinne fí (vicious cycle).  Teastaíonn uathu feabhsú ach seans nach bhfuil an corp in ann é seo a dhéanamh thar pointe áirithe.  Bíonn siad in éad le rath lúthchleasaithe eile.  Casann siad ar shubsaintí mídhleathacha.  Is nós coitianta é seo (common) sa spórt. Má theastaíonn uathu dul chun cinn a dhéanamh caithfidh siad rogha a dhéanamh, íobairt (sacrifice) ar a am pearsanta nó drugaí a thógáil.  Faraor, roghnaíonn go leor drugaí a thógáil in áit glacadh le bonn airgead. Ina measc ............................................................  Tarraingíonn sé drochcháil ar na Cluichí Oilimpeacha agus ar an spórt.

Bean Uí Chathasaigh

Is duine tiarnúil (domineering) ar a cuid páistí í Bean Uí Chathasaigh.  Cloiseann muid  Máire ag tagairt di (referring to her) le linn di a bheith ag comhrá le Pádraig. Deir Máire dhá rud faoin a Máthair sa radharc seo - nach ligeann sí di dul amach ar rincí agus - go ndeir sí go mbeidh Máire ag dul sna mná rialta,

'….. is amhlaidh is dóigh léi go rachaidh mé sna mná rialta'.

Léiríonn an dá rud seo an srian teann atá ag Bean Uí Chathasaigh ar shaol a hiníne  ní hamháin i láthair na huaire ach sa todhchaí freisin. Ní bheidh rogha ar bith ag Máire i gcúrsaí gairme (post) ach rogha a máthar di. Bhí saol crua ag Bean Uí Chathasaigh.. Fágadh ina baintreach (tá a fear céile marbh) í, b'éigean di (bhí uirthi) na páistí a thógáil léi féin,

' … gan duine a thógfadh lámh chun cuidiú liom. … mo cheann agus mo dhroim crom ó mhaidin go hoíche ag obair agus luain dóibh'

Bíonn sí anuas ar na páistí. Tugann sí amach do Liam toisc go bhfuil sé ag iarraidh a bheith ag siúl amach le Beití de Búrca. Aithníonn na mic go bhfuil sí dian orthu ach go háirithe ar Mháire,

' …….. is déine í ar Mháire ná ar an bheirt againn'. (G7 R7)

Ní thugann sí mórán saoirse do dhuine ar bith acu. Níl ceachtar den bheirt mhac láidir go leor le cur ina haghaidh; taobhann siad léi nuair  a thagann an crú ar an tairne,

'….. Bhí an ceart ag Mam. Bhí an ceart ar fad aici.' (G1, R7).

 Fágtar Máire gan duine ar bith aici nó gan áit ar bith le dul.

Is duine diagrasúil (sanctimonius) í. Casann an lucht éisteachta ar Bhean Uí Chathasaigh don chéad uair i Radharc 4 den chéad Ghníomh (G1, R4) agus í os comhair na cúirte á ceitsiú ag Aturnae 2.

Séanann sí go huile agus go hiomlán 'aon phioc den mhilleán' a ghlacadh uirthi féin.

Ina tuairim féin tá sí creidiúnach (respectable) agus críostaí. Tá sí iomlán cinnte gur chomhlíon sí a dualgais  agus nach bhfuil locht dá laghad uirthi sna cúrsaí seo uilig,

'Thog mise go creidiúnach agus go críostúil í'.

Creideann sí go ndearna sí a chuid dualgaisí gan faille (locht/botúin),

' ... Chuir mé ar an chailín sin an oiliúint is ceart a chur ar chailín críostaí, 'Bhí sí ag dul sna mná rialta'.

De réir dhearcadh na haoise ina mhair sí rinne Bean Uí Chathasaigh gach iarracht a bpáistí a thógáil i gceart, de réir rialacha na heaglaise agus an tsochaí, ach rinneadh neamhaird de (ignored) spioraid na críostaíochta.

Is duine cráifeach (devout) í. Castar orainn í (G1,R7) i gcuideachta a teaghlaigh. Comhlíonann sí nósanna an chreidimh go rialta (an paidrín a rá gach oíche) ach níl mórán de spioraid na Críostaíochta inti.

Déanann sí tagairt do Dhia go minic agus ceapann sí go bhfuil toil Dé á dhéanamh aici,

'Ba é toil Dé m'fhear chéile a thógáil uaim..' / 'Ní haon peaca deireadh a chur le rud neamhghlan - rud a bhí mallaithe ag Dia agus ag duine ..' (G1, R4)

Is duine fimíneach (hypocrital) í. Tá sí sásta aon rud a dhéanamh ar son a 'dea-ainm' agus a cuid pleananna a chosaint. Bhí sí go mór faoi thionchar 'tuairim na gcomharsan'.

Ba mhaith léi dul céim níos airde ar an dréimire sóisialta agus ba shin an rud a ghríosaigh í (motivated) chun neamhaird (ignore) a dhéanamh de mhianta (wishes) a páistí agus Máire agus Seán a bhrú i dtreo na heaglaise,

'… Ach is gearr anois go mbeidh toradh gach íobairte le fáil agam., Seán ina shagart, Máire sna mná rialta, agus tusa (Liam) .. i mbun na feirme'. (G1, R7).

Déanann sí iarracht 'deireadh a chur leis an ghin atá fós gan bhreith'. Bheadh sí sásta dá bpósfadh Máire Pádraig a fhad agus go rachaidís go Sasain.

Agus nuair a theipeann ar gach rud mallachtaíonn sí Máire agus tugann striapach uirthi. (G1, R7) Tá sí caolaigeantach (narrow minded) agus ceanndána (stubborn). Fiú ag an deireadh an dráma agus í ina seasamh ag béal na huaighe ina bhfuil coirp a hiníne agus a gariníne ní thagann a mhalairt d'aigne (change of mind) uirthi. Tá sí ar an phort chéanna ar a raibh sí ag an tús,

' … Ní ormsa is cóir aon mhilleán a chur. Thóg mise í go creidiúnach agus go críostúil. Cád eile a d'fhéadfainn a dhéanamh ?'

Ag an deireadh aithníonn sí le gaois an iar-radhairc ( the wisdom of hindsight) nach raibh raibh sí ábalta rogha ar bith eile a dhéanamh.

Bhí an dearcadh aici ar an saol a thug an sochaí as a dtáinig sí di agus níorbh fhéidir léi rud ar bith eile a dhéanamh ach an rud a rinne sí, mar a deir sí féin,

'Cad eile a d'fhéadfainn a dhéanamh ?'

Trí charachtar Bhean Uí Chathasaigh nochtann sí luachanna shóchaí na linne a raibh tuismitheoirí mar chuid de agus a raibh an chéimíocht ar an dréimire sóisialta níos tábhachtaí dóibh ná gaol grámhar a bheith acu lena bpáistí féin. Cáineann (critisises) Máiréad Ní Ghráda Éire agus Éireannaigh na haoise go láidir.

An Triail : Ceisteanna Scrúdaithe

1.     “Bíonn dualgaisí (duties) agus freagrachtaí (responsibilities) ag baint le ról na máthar i gcónaí agus is léir gur theip ar (they failed) bheirt máthaireacha maidir leis na gnéithe seo (aspects) dá gcúram (care) sa dráma seo”  Déan plé ar an ráiteas sin.

 2. Tionchar (influence) an imní agus an náire ar imeachtaí (events) an dráma An Triail a phlé.             

3. “Ní ormsa is cóir aon phioc den mhilleán (blame) a chur” Déan plé ar an ráiteas sin 

4. “Fásann príomhchoimhlintí (conflicts) an dráma as lochtanna nó duáilcí (faults) daonna (daoine) sa dráma An Triail.”  Déan plé ar an ráiteas seo. 

5. “Léiríonn na pearsana Pádraig agus Mailí dhá thaobh contrártha (difriúil) den saol inar mhair Máire Ní Chathasaigh.” Déan plé ar an ráiteas. 

6. “Tugann an Triail léargas dúinn (a viewpoint) ar na bealaí (ways ) ar chaitheadh le (treated) máthair singil sna seascaidí.” Déan plé ar an ráiteas.

An Triail: Cé atá ciontach?

An Triail - Cé tá ciontach ?

Is í Máire Ní Chathasaigh príomhcharachtar an dráma An Triail. Cailín simplí soineanta neamhurchóideach tuaithe atá inti nuair a chastar orainn í sna hiar-radharcanna go luath sa chéad ghníomh den dráma.
Socraíonn a máthair a saol di agus deir sí le Pádraig go bhfuil sí ag dul isteach sna mná rialta toisc go ndúirt a máthair go raibh sí le sin a dhéanamh. Níor chaith sí mórán ama ag rincí roimh an oíche sin i dteach na scoile de thairbhe nár lig a máthair di dul amach ar rincí. Níl mórán de thaithí saoil aici agus í fosta go mór faoi thionchar a máthar.
Is doiligh a chreidiúint go dtiocfadh le duine a bheith chomh mór sin faoi thionchar duine eile ach is fiú a chur san áireamh ag an phointe seo agus sinn ag plé le carachtair An Triail nach mbíonn siad forbartha mar a bheadh carachtair i ndráma fada nó in úrscéal.

Is minic nach mó ná gearrthóga cairtchláir iad dáiríre a mbíonn cúpla tréith ar léith acu ach gur minic gur tábhachtaí a sheasann siad dó ná an carachtarachtaí féin. Is minic ann dóibh le gné morálta a shoiléiriú don lucht éisteachta.
Ach mar sin féin tá an misneach aici dul in éadan toil a máthar agus glacadh leis an chaidreamh le Pádraig. Tá sé furasta ag léithéidí Phádraig cailín mar Mháire a mhealladh lena chuid focal fileata,

'Feach solas na gealaí ag déanamh airgead geal leáite d'uisce na habhann'.

Titeann sí faoi dhraíocht a bhréaga,

…… Leis an bhfáinne seo déanaim tú a phósadh …. Anois, táimid pósta. Is tú mo bhean feasta. Is tú mo bhean chéile …..'

Cuireann Pádraig dallamullóg uirthi agus níl aon chosaint aici air. Lúbann sé agus múnlaíonn sé í lena thoil féin. Nuair a éiríonn Máire torrach fágtar san fhaopach í go huile agus go hiomlán. Níl duine ar bith ann le grá nó tacaíocht a thabhairt di.
Amhail a deartháireacha, séanann a máthair féin a dualgaisí i léith Mháire.

' … ní ormsa is cóir aon phioc den mhilleán a chur.'

Chan amháin sin ach déanann sí iarracht deireadh a chur leis an ghin atá fós gan breith. Lig an teaghlach, buninstitiúid an tsochaí Éireannaigh mar a bhí ag an am agus bunchloch na hEaglaise Caitlicí leis, síos í gur fágadh í gan chara gan chosaint ag bráth uirthi féin.
Fágann an sochaí a mhúnlaigh í le bheith in díol íde ag an chéad fhear a tháinig a bealach ar an bhlár folamh í. B'fhearr leis an sagart cloí leis na rialacha ná grá Dé a léiriú don chailín sa riocht ina bhfuil sí.

Ach is duine misniúil dílis í Mháire agus fís aici ina fheiceann sí í féin, Pádraig, agus an leanbh atá á iompar aici le chéile san am atá roimpi. Tugann an fhís seo an misneach di le cúl a thabhairt ar a teaghlach agus ar a cheantar féin,

' … An ród atá romham caithfidh mé aghaidh a thabhairt air i m'aonar.'

Tá sé de mhisneach aici dul in aghaidh chomhairle shearbhónta an Stáit atá gan tuiscint di agus diúltaíonn sí a leanbh a thabhairt uaithi chun uchtaithe. Tá Máire sasta cónaí anaithnid agus jab a ghlacadh i monarcha greim a choinneáil ina béal féin agus i mbéal a linbh.
I ndeireadh na dála déanann sí cinneadh morálta a ghlacann iomlán a chuid misnigh - roghnaíonn sí an bás dá leanbh agus di féin ina áit maireachtáil i sochaí nach bhfuil sásta grá teaghlaigh grá leannáin, tacaíocht daonna, nó aitheantas oifigiúil a léiriú di mar mháthair a linbh féin. Dúntar gach doras ina haghaidh de phlab.
Nach íoróineach atá sé gurbh í an striapach, Mailí, agus an t-amadán Seáinín an Mótar atá ina dhíol magaidh ag na striapaigh iad féin, an bheirt atá ag fíorbhun an dréimire sóisialta an t-aon bheirt sa sochaí a léiríonn grá críostúil di. Is léir do Sheainín an riocht ina bhfuil sí,

'Cé a deir gur tír chríostaí í seo ?' (lch. 75)

Má tá guth an drámadóra le cluinstin sa dráma seo is é Seáinín a labhrann ar a son,

'Agus na mná sin ag faire ort agus gan barr méire á ardú ag aon duine acu chun fóirithint ort …' (lch. 75)

Níl fócas an dráma go huile agus go hiomlán ar thragóid an phríomhcharachtair, sceitear an solas ar an teaghlach, ar an fhear, ar an Eaglais, agus ar an Stát.
Ní Máire Ní Chathasaigh atá ar ardán na fiannaise ach an sochaí as ar eascair sí, an sochaí a mhúnlaigh í le

' … bheith ina hóinsín beag ghéilliuil ag aon fhear.'

Tuigeann an lucht éisteachta cé tá ciontach sa '…. ghníomh gránna, danartha, gníomh a iarrann díoltas ó Dhia, agus ó dhaoine.'

Damhsa Dheireadh na Bliana = Debs

Seanfhocail

is olc an ghaoth nach séideann do dhuine eicínt = every cloud has a silver lining
níl aon tinteán mar do thinteán féin = thers no place like home
is ar mhaithe leis féin a dhéanann an cat crónán = he/they are out for themselves
is de réir a chéile a thógtar na caisleáin = it takes time/step by step
is ar scáth a chéile a mhaireann na daoine = people live in each others shadow
nuair a bhíonn an t-ól istigh bíonn an chiall amuigh  = when the drink is in sense is out
mol an óige agus tiocfaidh sí = praise youth and she will prosper
bíonn an fhírinne searbh = the truth is bitter/hard to take
an té a bhíonn thuas óltar deoch air an té a bhíonn thíos buailtear cos air = he who is doing well is drank to he is is not is kicked
ní bhíonn saoi gan locht = no-one is without fault
is fearr na sláinte ná na táinte  = health is better than wealth
filleann an feall ar an bhfeallaire = karma = evil returns to the evil doer
ní thagann ciall roimh aois = sensei doesn't come before experience / age
is glas iad na cnoic a  bhfad uainn = far away hills are greener
taithí a dhéanann máistreacht = experience makes skill
tús maith leath na hoibre = a good start is half the work
fág an drochsceal san áit a fuair tú é = don't gossip = leave the bad story where you heard it

Nathanna Cainte

Gan trácht ar = not to mention
tuilleadh = more
a thuilleadh = anymore
ar a laghad = at least
chun an fhírinne a rá = to tell you the truth
i ndáiríre = seriously
ar aon nós = anyway
ar ámharaí an tsaoil = luckily
le cúnamh Dé = hopefully
Tá súil agam = i hope/expect
Táim ag tnúth le / táim ag súil le = i'm looking forward to
Tá an t-ádh liom = i'm lucky
Tá an t-ádh dearg liom = i'm really lucky
ar chuma ar bith = anyway
Thig liom = is féidir liom = i can
is furasta = it's easy
is doiligh = is deacair = it's difficult
mar sin = therefore
beagán = a little
mórán = a lot
an iomarca = too much
os rud é go bhfuil = since it is
le fada = for ages
le gairid = recently
le hais = in comparison to
siar = back/west
ar chúl = back
chun tosaigh = forward
a leithéid = anything like it
is gá ...... = it's needed
is fíor sin = thats true
ní féidir é a shéanadh ach go bhfuil = it cannot be denied that .....

Na Cluichí Olimpeacha

Níl suim dá laghad agam (no interest) sna Cluichí Oilimpeacha.  Cuireann sé leadrán orm (it bores).  An t-aon rud a bheidh mé ag féachaint air ná an rás céad méadar. Is luthchleasaí den chéad scoth é Usain Bolt agus beidh mé ag tacú leis (support him)

Euro 2012

Tá mé ag súil go mór leis an gcómórtas sacair Euro 2012 a bheidh ar siúl sa Pholainn agus sa Úcráin.  Tá muid tar éis cáiliú (qualifying) don chómórtas don chéad uair le os cionn fiche bliain. Is mór an éacht é sin (its a great achievement).  Faraor ní dóigh liom go n-éireoidh linn dul ró-fhada sa chómórtas. Tarraingíodh muid (were drawn) sa ghrúpa céanna leis an Iodáil, leis an Spáinn agus leis an Croáit. Cibé seans atá againn (whatever chance we have) ina aghaidh na hIodáile agus in aghaidh na Croáite níl seans dá laghad againn (we have no chance) in aghaidh na Spáinne.  Beidh sé ar siúl le linn na hArdteiste faraor agus ní bheidh deis agam féachaint ar na cluichí iad féin.  Ach m'anam (for certain) go mbeidh mé ag breathnú ar na buaicphointí (highlights) agus ar an súil siar (looking back). Bheadh sé iontach dá n-éireoidh le Robbie Keane críochnú ar bhuachpointe agus cúl a scóráil mar gach seans gur a uair deiridh mar captaen atá ann.  Tá an-oiread (so many) daoine ag dul anonn(going over)  agus dá bharr (therefore) tá chuile dhuine ar bís (excited) ag fanacht leis tosú.

An gceapann tú go bhfuil réiteach ar na fadhbanna?

Is beag réiteach atá ann, feictear domsa. = there is no solution it seems to me
 Muna dtiocfaidh feabhas ar chúrsaí eacnamaíochta is in olcas a bheidh na fadhbanna ag dul. = if economics don't improve the problems will get worse

 Síolraíonn cuid mhaith de na fadhbanna ón gcúlu eacnamaíochta. = most of the problems come from the recession
An t-aon réiteach a fheicimse ná fáil réidh leis na polaiteoirí cama agus na baincéirí santacha agus an chaimiléireacht go léir atá ar siúl sa tír seo.  = The only solution is to get rid of the corrupt politicians and the greedy banks and all the corruption that is on in the country.
Ach ní dóigh liom go dtarlóidh sé sin agus mar sin ní bheidh réiteach le fáil ar na fadhbanna go léir a bhfuil sochaí na tíre seo scriosta acu. = i don't think that will happen and therefore there will be no solution to the problems that have destroyed the country

An bhfuil a lán fadhbanna ag daoine óga

Tá neart (lots) fadhbanna acu. Fadhb mór í an dífhostaíocht i measc na n-óg mar is eol duit (as you know). Níl a lán postanna ann anois do dhaoine óga agus ní féidir post páirt-aimseartha a fháil ar ór nó ar airgead (for love or money). Ar an ábhar sin ní bhíonn cent rua ag daoine óga (have no money) agus ní haon ionadh é go n-éiríonn siad míshona agus trioblóideach dá réir. Fadhbanna móra iad fadhb an óil agus na ndrugaí, ar ndóigh. Tá cultúr an óil imithe ó smacht i measc na n-óg le blianta beaga anuas. Ólann siad an t-uafás agus is minic iad ar meisce. Déanann an t-ól dochar mór dóibh agus loiteann sé a saol go minic. Ní haon ionadh é go dtosaíonn siad ag troid nó ag ionsaí a chéile. Mar a deir an seanfhocal ‘nuair a bhíonn an braon istigh bíonn an chiall amuigh’! Fadhb eile fós ná fadhb na himirce. Tá a lán daoine óga ag dul ar imirce ó thosaigh an cúlú eacnamaíochta sa tír seo agus is ag dul in olcas atá sé.

Stór Focail
mar is eol duit = as you know
ar ór nó ar airgead = for love or money
ar an ábhar sin = on that subject
ní bhíonn cent rua ag daoine óga = have no money
ní haon ionadh é = its no surprise
éiríonn siad = they become
ar ndóigh = of course
an t-uafás = a huge amount
déanann sé dochar dóibh = it harms them
loiteann sé = it destroys = scriosann sé
ag ionsaí a chéile = attacking each other
nuair a bhíonn an braon istigh bíonn an chiall amuigh = whena drop (drink)is  in sense is out
is ag dul in olcas atá sé = its getting worse

Cén fáth go bhfuil muid sa chás (situation) seo?

Sin ceist mhór! Dá mbeadh an freagra agam bheinnse saibhir (if i had the answer i would be rich). Ceapann a lán eacnamaithe (economists) agus saineolaithe (experts) ar an gcúlú eacnamaíochta go bhfuil freagraí acu ach ní dóigh liom go bhfuil an freagra ag duine ar bith. Níl aon dabht faoi ach go ndeachamar as ár meabhair ( we went crazy) ar fad le linn an Tíogair Cheiltigh. Chaith muid airgead nach raibh againn (we didn't have) ar nós (like) go raibh sé ag dul as faisean. Bhí saol an mhada bháin (a great life) againn ar fad agus cheap muid nach dtiocfadh deireadh (it wouldn't end) leis na laethanta órga go deo. Ar ndóigh, rinne na polaiteoirí, na bainc, na tógálaithe santacha agus lucht pleanála an tír seo a scriosadh (destroyed the country). Ní raibh aon teorainn lena gcuid sainte (there was no end to their greed). Bhí siad go léir ag tochras ar a gceirtlíní féin (looking out for themselves) agus iad beag beann (not caring about) ar chás na tíre.

Mar a deir an seanfhocal ‘is ar mhaithe leis féin a dhéanann an cat crónán’. Bhuel, is ar mhaithe leo féin a dhéanann polaiteoirí aon rud a dhéanann siad, im thuairimse. = as the seanfhocal says the cat purrs for its own sake. Well,  politicians do thinks for their own sake in my opinion.

Ní dhéanann siad beart de réir a mbriathra.  = they don't honor their word

Cad a cheapann tú faoin todhchaí?

Is duine óg mé. D’fhéadfainn a rá leat (i could say) go bhfuilim éadóchasach faoin todhchaí ach nílim chun é sin a rá (i won't say that). Caithfear (must be) a bheith dóchasach. Mar a deir an seanfhocal ‘bíonn an óige aislingeach’(youth is dreamtime) agus ar an ábhar sin táim dóchasach go dtiocfaidh feabhas ar (it will improve) chúrsaí luath nó mall (sooner or later). Ní leanfaidh (it won't continue) an cúlú eacnamaíochta seo go deo. Agus tiocfaidh deireadh leis na ciorraithe (cutbacks) freisin. Ba mhaith liom ceapadh go mbeidh tús curtha leis an athbheochan (renewal will have begun) nuair a bheidh mise tar éis an ollscoil a fhágáil. Mar a deir seanfhocal eile ‘tagann an ghrian i ndiaidh na báistí" (the sun comes out after the rain). Agus tiocfaidh an ghrian amach lá éigin. Táim cinnte de.

Céard a cheapann tú faoi staid na tíre faoi láthair?

Ceapaim go bhfuil staid na tíre go hainnis faoi láthair. Táimid bancbhriste agus i bhfiacha go mór. Is in olcas atá an cúlú eacnamaíochta ag dul, feictear domsa. Gach lá bíonn gnó éigin ag dúnadh síos agus is beag post nua atá á chruthú. Tá na mílte ag dul ar imirce. Tá an ráta dífhostaíochta ag méadú go tubaisteach. Má leanann sé ag méadú mar seo ní fada go dtí go mbeidh leathmhilliún duine dífhostaithe. Tá níos mó ciorraithe á gcur i bhfeidhm ag an rialtas agus is beag airgead a bhíonn le caitheamh ag an ngnáthdhuine. Tá cuid mhór daoine ag maireachtáil ó lámh go béal.

Stór Focail
go hainnis = desperate
bancbhriste = bankrupt
i bhfiacha = in debt
is in olcas atá sé ag dul = its getting worse
is beag post atá á chruthú = few jobs are being created
ag méadú = increasing
ag laghdú = decreasing
go tubaisteach = disastarously
Má leanann sé = if it continues
ciorraithe = cut backs
i bhfeidhm = in force
ag maireachtáil ó lámh go béal = living from hand to mouth (day to day)

Dá mbeinn i mo thaoiseach

Dhéanfainn an t-uafás athruithe. Chuirfinn na daoine go léir a scrios an tír seo i bpríosún. Thabharfainn níos mó airgid do na daoine bochta agus na daoine gan dídean. Chuirfinn cáin níos airde ar lucht an rachmais. Rachainn timpeall na tíre agus labhróinn le lucht gnó. Chruthóinn níos mó postanna do mhúinteoirí agus thabharfainn dóchas do dhéagóirí na tíre seo.

Stór Focail
srios = destroyed
daoine gan dídean = homeless people
cáin = tax
lucht an rachmais = rich people
lucht gnó = business people
Chruthóinn = i would create
dóchas = hope

Céard a cheapann tú faoin Taoiseach ?

Bhuel, ceapaim gur fear ionraic é. Tá a chroí san áit cheart aige. Is dóigh liom gur duine éifeachtach é agus déanann sé a dhícheall i gcónaí. É sin ráite, ní dóigh liom go dtuigeann sé go bhfuilimid in umar na haimléise sa tír seo faoi láthair agus go bhfuil muintir na hÉireann i ndeireadh na feide ar fad. Ag tús na bliana seo caite nuair a bhí an feachtas olltoghchánaíochta faoi lánseol thug sé a lán geallúintí dúinn. Gheall sé nach mbeadh aon rátaí ar thithe mar shampla. Anois beidh orainn go léir rátaí tithíochta a íoc. Ní dóigh liom ach an oiread go bhfuil sé ag déanamh go leor chun postanna a chruthú do dhaoine óga. É sin ráite, níor mhaith liom an post atá aige a bheith agam féin!

Stór Focail
ionraic = honest
déanann sé a dhícheall = does his best
é sin ráite = that said
in umar na haimléise = in the depths of despair
i ndeireadh na feide = at the end of their tether
feachtas olltoghchánaíochta = election campain
faoi lánseol = in full swing
geallúintí = promises
Gheall sé = he promised
beidh orainn = we will have to
chun postanna a chruthú = to create jobs

Dá dtiocfainn ar thimpiste

Bhuel, tá súil agam nach dtiocfaidh ach dá dtiocfainn ar thimpiste, chuirfinn glaoch láithreach ar otharcharr. Chuirfinn glaoch ar na Gardaí freisin. Farair níl aon scileanna garchabhrach (first aid) agam ach dhéanfainn iarracht (i would try ) an duine gortaithe a choiméad te.  Bhainfinn úsáid as éadach nó bindealán chun cabhrú le duine ar bith a bheadh ag cur fola.  Labhróinn freisin leis an duine gortaithe chun misneach agus dóchas a thabhairt dóibh (to give them courage and hope).  B'fhéidir go mbeadh orm glaoch a chuir ar an mbriogáid dóiteáin. Bheadh an fón póca an-áisiúil (handy) ar ócáid mar seo.

Dá mbuafainn an Crannchur Náisiúnta

Ó dá mbuafainn an Crannchur Náisiúnta bheadh saol an mhada bháin agam.  Bheinn an-saibhir agus is mé a bheadh sásta. Sea, bheinn ar mhuin na muice dá mbuafainn sé nó seacht milliún euro sa chrannchur náisiúnta. Thabharfainn cuid den airgead do mo thuismitheoirí.  Bheadh cóisir mhór agam do mo chairde in óstán éigin.  Thógfainn teach breá compórdach dom féin le linn snámha tríocha méadar, seomraí breátha codalta, cistin nua-aimseartha, seomraí cluichí, tubán te agus cúrsa gailf naoi bpoll nó b'fhéidir ocht poll déag mórthimpeall an tí.  Cheannóinn ingearán (héileacaptar) dom féin agus d'eitleoinn ó áit go háit. Rachainn ag taisteal.  Thabharfainn cuairt ar Stáit Aontaithe Mheiriceá, ar Mheiriceá Theas, ar an tSín is ar thíortha na hEorpa. Cheannóinn tithe saoire sna tíortha a thaitneodh liom agus chaithfinn mo chuid ama eatarthu (between them). 

Stór Focail
saol an mada bháin = great life
an-saibhir ar fad = really rich
cistin nua-aimseartha = modern kitchen
thabharfainn cuairt ar = i would visit
ag taisteal = travelling
tuigim go rímhaith = i understand well
cuid den airgead = some of the money
a fheiceáil = to see

Nathanna Cainte
Ó dá mbuafainn an Crannchur Náisiúnta, bheadh saol an mhada bháin agam.= i would have a great life if i won the lotto.
Thógfainn teach breá compórdach dom féin le gach áis nua-aimseartha = i would build a very big house

Dá mbeinn i mo Aire Oideachais

Ní dhéanfainn an oiread sin athraithe (too many changes) dá mbeinn i m'Aire Oideachais amach anseo.  Measaim go bhfuil córas maith oideachais againn in Éirinn.  D'fhéachfainn chuige go mbeadh ríomhairí glúine ag daltaí dara leibhéal ach go háirithe. Chuirfinn deireadh leis na málaí troma scoile a bhíonn le hiompar ag daltaí na tíre seo.  Chaithfinn airgead ar athchóiriú (refurb) scoileanna ionas go mbeadh áiseanna oideachais d'ardchaighdeán ar fáil do mhúinteoirí agus do dhaltaí.  Dhéanfainn athbhreithniú (review) ar chóras na bpointí agus chaithfinn súl freisin ar an gcóras na scrúdaithe.  Is é mo thuairim go mbíonn an iomarca ábhar scoile á dhéanamh ag daltaí an Teastais Shóisearaigh ach go háirithe.

Stór Focail
Athrú, athraithe = change/changes
córas = system
athchóiriú = refurbishment
athbhreithniú = review
measaim, ceapaim , sílim = i think
Is é mo thuairim = it is my opinion

Nathanna Cainte
Ní dhéanfainn an  oiread sin athruithe = i wouldn't make that many changes
Measaim go bhfuil córas maith oideachas in Éirinn = i think there is a good education system in Ireland
D'fhéachfainn ar na féidearachtaí a bhaineann le measúnú leanúnach.  = I would look at the possibilities for continuous assessment

Dá dteipfeadh orm mo dhóthain pointí a fháil

Bhuel, ní dóigh liom go dtarlóidh a leithéid. Bheadh an-díoma ar fad orm dá dteipfeadh orm mo dhóthain pointí a fháil sa scrúdú ardteiste.  Thiocfainn ar ais go dtí an scoil seo agus dhéanfainn m'ardteist don dara huair. D'oibreoinn an-dian ionas nach dtarlódh sé arís (so that it wouldn't happen again).

Stór Focail
Ní dóigh liom = i don't think
a leithéad = the likes
D'fhillfinn ar an scoil seo = i would return
is scoil iontach é seo
Ghlacfainn le mo dara rogha = would accept my second choice

Dá & Modh Coinníollach

Neamhrialta = irregular
Bheadh ........agam = i would have
Bheinn = i would
Rachainn = i would go
Gheobhainn = i would get
déarfainn = i would say
dhéanfainn = i would do
chloisfinn = i would hear
thiocfainn = i would come
thabharfainn = i would give
d'íosfainn = i would eat
bhéarfainn ar = i would catch/grab

Céad Réimniú = Siolla amháin
d'fhéachfainn = i would watch
mholfainn = i would praise /advise
thógfainn = i would take
d'íocfainn = i would pay
d'fhillfinn = i would return
chaithfinn = i would throw/smoke/wear
léifinn = i would read
d'éistfinn le = i would listen to
bain/bris/cuir/fág/gearr/goid/iarr/scríobh/scuab/tiomáin

Dara Réimniú = Dhá Shiolla
d'fhorbróinn = i would develop
cheannóinn = i would buy
d'osclóinn = i would open
d'athróinn = i would change
d'fháilteoinn roimh = i would welcome
cheisteoinn = i would question
d'oibreoinn = i would work
d'éireodh liom = i would suceed
aistrigh/ceartaigh/eitil/fostaigh/coinnigh/imigh/inis/labhair/ordaigh/bunaigh

Má & Aimsir Fháisteanach

díomá mór = big disappointment
dóthain pointí = enough points
ionas  = so that
pointí cuí = points needed

Tá súil agam nach dtarlóidh a leithéid = i hope that won't happen
Beidh díoma mhórm má theipeann orm dóthain pointí a fháil = i will be dissappointed if i fail to get enough points
Oibreoidh mé go han-dian ionas nach dteipfidh orm na pointí cuí a bhaint amach = i will work very hard so that i will not fail to achieve the points needed

Cúrsa sa Ghaeltacht

D'fhreastail mé ar chúrsa Gaeltachta an bhliain seo caite. Ba í mo mhúinteoir Gaeilge, a mhol dom (advised me) dul ann. Caithfidh mé a rá gur tháinig feabhas mór (big improvement) ar mo chuid Gaeilge labhartha (spoken) de thoradh an chúrsa. Go dtí Coláiste Acla a chuaigh mé agus chaith mé trí seachtaine ansin le linn mí an Mheithimh. Bhuail mé le déagóirí as Co. na Gaillimhe, Co. Chiarraí, Co. Longfort agus contaetha eile. D'fhan muid i dtithe lóistín sa cheantar agus caitheadh go maith linn (we were treated well).  Bhí an t-ádh dearg orm mar ba chócaire den scoth í mo bhean an tí (she was a great cook).  Bhí ranganna Gaeilge againn ar maidin óna deich go dtí a haon.  San iarnóin d'imir muid spórt; cispheil, haca faoi dhíon (indoor), peil Ghaelach, rugbaí agus sacar.  Chuaigh muid chuig an trá lá ar bith a bhí an ghrian ag scalladh agus bhain muid an-spórt as. Bhí céili ar siúl chuile oíche agus corruair (odd time) bheadh dioscó ann. Rinne mé an-oiread (so many) cairde.  Mholfainn (i would advise) do dhéagóir ar bith (any teenager) dul ann le Gaeilge a fhoghlaim.

Stór Focail
feabhas mór = big improvement
mholfainn = i would advise
an deis a thapú = grasp the opportunity
an-chraic = great craic
ár n-oidhreacht = our heritage
an-bhéim = great emphasis
go deimhin = indeed
níos mó muiníne as = more confidence in
bhuel, ar an gcéad dul síos = well, firstly
imeachtaí spóirt= sports activities
Chuir mé eolas ar  =i got to know (a place /thing)
Chuir mé aithe ar = i got to know (people)

Nathanna Cainte
D'fhreastail mé ar chúrsa Gaeltachta trí seachtaine = i attended a three week irish course
Ba í mo mhúinteoir Gaeilge a mhol dom dul ann. = my irish teacher advised me to go there
Tháinig feabhas mór ar mo chuid Gaeilge labhartha de thoradh an chúrsa = my spoken irish improved greatly as a result of the course
Mholfainn do dhaltaí an deis a thapú agus cúrsa Gaeltachta a dhéanamh = i would advise students to grasp the opportunity and do an Irish course.
Ba chabhair mhór domsa é an cúrsa don bhéaltriail Ghaeilge ach go háirithe = the course was a great help to me  for the irish oral especially
Bhain mise an-tairbhe as an gcúrsa. = i benefited greatly from the course
D'fhoghlaim mé an t-uafás Gaeilge = i learned an awful lot of Irish
Bhí mé an-tógtha leis an gcúrsa =  i was very taken with the course
Caitheadh go maith linn = we were treated well
Bhí mé mar dalta lae = day student

Céard a dhéanfaidh mé an samhradh seo ?

Tá mé ag tnúth go mór leis an samhradh nuair a bheidh mé réidh leis na scrúdaithe. Tá sé i gceist agam (i intend to) agus ag cairde liom saoire a chur in áirithe (book) go luath. B'fhéidir go rachaidh muid chuig an Ghréig nó an Spáinn ag deireadh mhí Lúnasa. Teastaíonn uainn (we want to) scíth a ligean faoin ngrian agus dearmad a dhéanamh ar an Ardteist.  Ach roimhe sin beidh mé ag obair. Caithfidh mé dóthain airgid (enough money) a shaothrú (earn) chun dul ar saoire.  Caithfidh mé roinnt mhaith ama le mo chuid chairde an samhradh seo.

An Saoire is Fearr a bhí agam riamh

An bhliain seo caite chuaigh mé chun na Spáinne le mo thuismitheoirí.  Bhí sé ar fheabhas (go hiontach).  D'fhág muid Cnoc Mhuire (Knock) ar a cúig ar maidin agus thuirling muid (landed) i mBarcelona ar a hocht.  Mhothaigh mé an teas (felt the heat) láithreach (straight away).  Bhí muid ag fanacht in óstán galánta i lár na cathrach. Is cathair beo bríomhar (lively) í Barcelona. Chuaigh muid ar cuairt chuig an gcaisleán agus an ardeaglais (cathedral) ar an gcéad lá agus chonaic muid tithe Gaudi chomh maith.  Tá an ailtireacht (architecture) dochreidte (unbelievable).  Bhí an trá in aice láimhe (nearby) agus chaith muid cúpla lá ag sú na gréine (sunbathing) ar na tránna órga.  Bhí an saol sóisialta den scoth (great). Thaisteal muid suas anuas (we travelled up and down) an cósta agus chonaic mé na radharcanna is áille dá bhfaca mé riamh(i saw the best views ever) Mholfainn (i would advise) do dhuine ar bith dul ar cuairt ann. Bhain mé an-sult as.

An Samhradh

In Acaill
Is breá liom saoire an tsamhraidh mar bíonn trí mhí fhada saor ón scoil agam. Bíonn go leor ar siúl agam sa samhradh. Mar is eol duit (as you know) is ceantar cósta é Acaill.  Caithim go leor den samhradh ar an trá.  Nuair a bhíonn an ghrian ag scoilteadh na gcloch (is splitting the stones) is geall leis (its like) na hOileáin Bailéaracha é. Tá mé an-spórtúil agus téim ag marcaíocht toinne (surfing) agus ag snámh beagnach chuile lá.  Bíonn mo chuid cairde ar fad thart (around) agus bíonn an-chraic againn ag na féilte áitiúla. Cabhraím le mo thuismitheoirí ar an bportach freisin leis an móin a thiontú (turn) agus a ghróigeadh (foot).  Is obair chrua é ach is fiú go mór é (its worth it) mar bíonn breosla (fuel) againn don gheimhreadh ar chostas íseal.  Téim ar cuairt chuig mo cholcheathracha i nDún na nGall chomh maith.  Tá siad ar comhaois liom (same age as me) agus is cairde maithe muid.

Post Páirtaimseartha
Tá post páirtaimseartha agam i mbialann áitiúil darbh ainm ............ Caithim an samhradh ag obair.  Tá mé ag obair ann le cúpla bliain agus taitníonn sé go mór liom caithfidh mé a rá (i have to say).  Bím na huaireanta fada agus oibrím óna deich go dtí a hocht cúig lá na seachtaine.  Faighim lá saor ar an Luan agus ar an Máirt. Is obair chrua é. Bím ag freastail ar na boird agus ag glacadh le hordaithe ó na custaiméirí.  Bíonn tú i do sheasamh (on your feet) an lá ar fad. Uaireanta tugaim cabhair sa chistin ag ní na gréithe agus ag réiteach (preparing) glasraí.  Sa tráthnóna bíonn na hurláir le ní agus bíonn na leithris le glanadh amach. Mar sin féin (even so) tá go leor cairde déanta agam ann (there) agus téann muid amach le chéile oíche Domhnaigh agus obair na seachtaine thart.  Tá go leor foghlamtha agam ó thosaigh mé ag obair ann.

Thar Lear
Téim ar saoire thar lear chuile shamhradh. Go hiondúil téim chun na Fraince nó chun na Spáinne.  Táim ag foghlaim Fraincise ar scoil agus is iontach an deis é (great opportunity) chun beagán Fraincise a chleachtadh. Is aoibhinn liom bia na Fraince chomh maith.

An Deireadh Seachtaine

Ó, is aoibhinn liom an deireadh seachtaine.  Bím tuirseach traochta i ndiaidh na seachtaine scoile agus bíonn scíth ag teastáilgo géar  uaim (i need to relax badly). Ní théim a choladh luath ar an Aoine.  Fanaim i mo shuí ag féachaint ar scannán de ghnáth (usually).  Ní éirím go dtí an deich an chéad mhaidin eile.  Bíonn bricféasta breá Gaelach agam.  Tá mé millte (spoilt) i ndáiríre.  Caithim trí nó ceithre uair a chloig ag staidéar agus téim ar siúlóid leis an madra ar an trá ag brath ar an aimsir (depending on the weather).  Go hiondúil (de gháth = usually) téim amach oíche Dé Sathairn le mo chuid chairde chuig an teach tábhairne áitiúil. Uaireanta téim ar cuairt chuig teach mo chara. Braitheann sé (it depends).  Ar an Domhnach éirím go luath chun dul chuig an aifreann le mo thuismitheoirí.   Bíonn dinnéar mór teaghlaigh againn le chéile agus tagann mo dheartháir abhaile don dinnéar.  I ndiaidh sin ligim mo scíth (i relax) ag féachaint ar chluiche peile sa sheomra suí le m'athair nó ag léamh úrscéil (a novel).  Is breá liom an Domhnach.  Tá sé an-tábhachtach scíth a thógáil ag an deireadh seachtaine.

An Deireadh Seachtaine
tráthnóna Dé hAoine = friday evening
maidin Dé Sathairn = Saturday morning
san iarnóin = in the afternoon
oíche Dé Sathairn = Saturday night
ar an Domhnach = on Sunday
Bíonn deireadh seachtaine leisciúil agam = i have a lazy weekend

Ag staidéar
tuilleadh staidéir = more study
dóthain pointí= enough points
an iomarca = too much

Stór Focail
tá sé neamhghách = unusual = as an ngnáth
Tá tábhacht ag baint leis = tá sé tábhachtach
Bainim taitneamh as = i enjoy it
Bainim sult as = i enjoy it
Bainim sásamh as = i enjoy it
de ghnáth = usually
go hiondúil = usually

Imeachtaí Dheireadh Seachtaine
ag campáil
ag marcaíocht toinne = surfing
ag tógáil scíthe = resting
ag iascaireacht = fishing
ag bogshodar = jogging

Ag tógáil sosa
Tógaim sos = i take a break
Tógaim scíth = i take a rest
scíth mhaith
scíth ghearr = short rest
scíth fhada = long rest

Nathanna Cainte
Caithfidh mé a admháil = i must admit
Ní éirím go luath ar an Satharn = i don't get up early
Fanaim i mo choladh go meán lae nó mar sin = i stay in bed til middayish
Ní théim a choladh luath oíche Dé hAoine = i don't go to bed early Friday night
Fanaim i mo shuí go dtí meán oíche nó níos déanaí  = i stay up til midnight or later
Bainim an-sult agus an-pléisiúr as an deireadh seachtaine = i really enjoy my weekend
Bím tuirseach traochta i ndiaidh na seachtaine = i'm wrecked after the weekend
Bíonn scíth ag teastáil go géar uaim = i badly need a rest
Tá sé an-tábhachtach scíth a thógáil ón obair = its very important to take a rest

Faisean/Siopadóireacht

Caithfidh mé a admháil (i must admit) go bhfuil mé an-tógtha le ( taken with/addicted to) siopadóireacht agus cúrsaí faisin.  Bím ag féachaint ar chláir faisin ar an teilifís go háirithe Exposé ar TV3 agus téim ag brabhsáil chuile dheireadh seachtaine i gCaisleán an Bharraigh nó uaireanta i nGaillimh. Ceannaím éadaí nua ar a laghad (at least) uair sa mhí agus is breá liom siopadóireacht a dhéanamh Tigh Penneys agus i New Look.  Caithim mo chuid airgid ar dhá chineál éadaí, éadaí galánta (fancy clothes) le haghaidh dul amach agus gnáthéadaí laethúla (everyday clothes) gan trácht ar (not to mention) smideadh (make up) agus cumhrán (perfume).  Tá mo vardrús (wardrope) ag dul thar maoil (overflowing) faoi láthair.  Tá an diabhal orm (i'm desperate) i  ndáiríre (really).  Bíonn mo mháthair i gcónaí ag tabhairt amach dom faoi.

Teicneolaíocht / Ríomhairí

Caithfidh mé a rá (i have to say) go bhfuil mé an tógtha leis (very taken with) an teicneolaíocht is déanaí (latest technology), Bainim an-úsáid as an ríomhaire.  Tá fón cliste agam agus is féidir liom teangmháil (contact) a dhéanamh le mo chairde.  Cuirim teachtaireachtaí (messages) agus grianghraif ar Facebook. Bainim úsáid as Skype chomh maith.  Tá cuntas agam (have an account) le Netflix agus le I-tunes agus íoslódálaim na scannáin, na cláracha agus an ceol is déanaí (latest).  Tá ríomhaire glúine (laptop) agam chomh maith agus tá sé thar a bheith (really) áisiúil (useful). Tá mé níos tapaí ag clóscríobh ná mar atá mé ag scríobh. Bheinn caillte (i would be lost) gan é.

Stór Focail
ceamara digiteach
an t-idirlíon = internet
ríomhphost = email
ag clóscríbh = typing
creidmheas = credit
téacs = text
ag uasdatú = updating
ag íoslódáil = downloading
ag uaslódáil = uploading
ar an margadh = on the market

Nathanna Cainte
Íoslódálaim = i download
Uaslódálaim  = i upload
Déanaim uasdhátú ar mo leathnach Facebook go minic = i update my Facebook page often
Bainim an-úsáid as an ríomhaire = i use my computer loads
Bheinn caillte gan é = I'd be lost without it
Tá go leor buntáistí ag baint leis = it has lots of advantages
É sin ráite = that said
Tá míbhuntáistí ag baint leis = it has its disadvantages
Baineann daoine mí-úsáid as = people abuse it
chun bulaíocht a dhéanamh = to bully
Is mór an trua é = its a pity
Is féidir liom teangmháil a dhéanamh le mo chairde go héasca = i can contact my friends easily

Léitheoireacht /ag léamh

Is iontach an caitheamh aimsire é an léitheoireacht agus tugann na leabhair faoiseamh (relief) dom ó na téascleabhair scoile. Caithim roinnt mhaith ama ag léamh cé nach bhfuil mórán ama agam (although I have little time) i láthair na huaire.  Taitníonn leabhair .......................... go mór liom.  Táim ag léamh an úrscéil (novel) .......................... leis an údar (by the author) ................... faoi láthair agus táim ag baint an-spraoi as.  Is scéal é faoi ........................................................................  Beidh neart ama agam don léitheoireacht i ndiaidh mo chuid scrúdaithe (after the exams) is dóigh.

Cinéalacha leabhair
leabhair taistil = travel
úrscéalta = novels
leabhair grá = romance
leabhair eactraíochta = adventure
leabhair fantasaíochta = fantasy
leabhair bleachtaireachta = dectective
leabhair uafáis = horror
beathainéisí = biographies
ficsean = fiction
fíorscéalta = true stores

Tá sé + aidiacht
taitneamhach = enjoyable
tairbheach = benificial

Nathanna Cainte
Is iontach an caithimh aimsire é = its a great pastime
Caithim roinnt mhaith ama ag léamh = i spend a good bit of time reading
Léim = i read
Léim gach sórt leabhair
Taitníonn beathaisnéisí liom agus is maith liom úrscéalta freisin = i like biographies and i like novels also
Ceannaím an iris míosúil ..... = i buy the monthly magazine
Ceannaím an iris seachtanúil = weekly

Teilifís/Scannáin

Ní chaithim mórán ama ag féachaint ar an teilifís i láthair na huaire (at the moment) mar táim sáite (i'm stuck) sna leabhair ach caithim cuid mhaith ama os comhair na teilifíse le linn an tsamhraidh.  Taitníonn cláir cheoil agus cláir ghrinn liom.  Féachaim ar an sobaldráma, Eastenders agus is maith liom ach go háirithe (especially) an sraithchlár Desperate Housewives.  Faraor (unfortunatly) tá an phictiúrlann an-fhada ó bhaile agus mar sin (therefore) faighim DVDanna ar iasacht (on loan) ón siopa áitiúil. Chonaic mé an scannán .....................le gairid (recently) agus thaitin sé go mór liom.   Bhí fuaimrian (soundtrack) an scannáin ar fheabhas agus bhí go lor aicsean ann.  Is scannán é faoi......................
Is fiú go mór é a fheiceáil (its worth seeing)

Cineálacha Cláracha
Cláir faisnéise = documentaries
cláir spóirt
cláir faisin
cláir ceoil
cláir grinn = comedies
sobailchláir = soaps
sraithchlár = series

Cineálacha Scannáin
scannán faisnéise = documentary
scannán grinn = comedy
scannán uafás = horror
scannán aicsin = action
scannán cogaidh = war
scannán rómánsúil = romance

Scannáin
Ag tús an scannáin = at the begining
ag críoch an scannáin = at the end
an aisteoireacht = acting
éifeachtaí speisialta = special effects
fuaimrian - soundtrack
script an scannáin
stiúrthóir an scannáin = director

Bhí sé + aidiacht
taitneamhach = enjoyable
greannmhar = funny
gruama = dark
leamh leadránach = dull boring
brónach
tragóideach = tragic

Nathanna Cainte
D'fhéadfá a rá = you could say
Tá an dearg ghráin agam ar ......= i hate
Chonaic mé an scannán ............. agus mé an-óg = i saw the film........when i was very young
Bhí crith cos is lámh orm i ndiaidh an scannáin = i was shaking like a leaf afterwards
Is ...............den scoth é = its a great film
Is scannán é faoi ....... = its a film about
Níor thaitin an radharc deiridh liom= i didn't like the last scene
Is láithreoir iontach í =  shes a great presenter
Is tráchtaire an-mhaith é = he's a great commentator
Tá an-chur amach aige ar na cluichí  = he has great insight into the games

Ceisteanna
An gcaitheann tú mórán ama ag breathnú ar an teilifís?
Cé na cláir theilifíse a thaithníonn leat?
An bhfaca tú aon scannáin le deireanaí (lately)?
An fiú an scannán sin a fheiceáil? Cén fáth

Ceol

Tá an-spéis ar fad agam sa cheol. Tá I-Pod agam le fada (for ages) agus tá na céadta amhráin agam air. Éistim le gach saghas ceoil.  Taitníonn ceol .....................is popcheol liom ach is fearr liom ........................... ná aon sórt ceoil eile.  Is banna ceoil den scoth é ................ agus measaim gur amhránaí iontach é/í ........................  Cheannaigh mé an t-albam ................. ar an idirlíon. Is breá liom an rian (track) ....................... Is breá liom na féilte ceoil chomh maith. Anuraidh, chuaigh mé chuig .............................  Chonaic mé .................. ag seinm beo. bhí siad ar fheabhas.  Bhain mé an-taitneamh as an lá.
 
Ceol Traidisiúnta
Casaim féin an ......................... agus an .............................. D'fhoghlaim mé an fheadóg nuair a bhí mé ag freastal ar an mbunscoil agus d'fhoghlaim mé an ........................ ó (from) ................................ Tá mé i mo bhall den bhanna ceoil traidisiúnta sa scoil agus ghlac Tonnta Acla páirt i gcomórtas Siansa an bhliain seo caite agus d'éirigh linn dul chomh fada leis an gCraobh Réigiúnach. B'é an chéad uair a ghlac muid páirt sa chomórtas sin agus éacht mhór (great achievement) a bhí ann dúinn (for us).  Chaith muid lá i mBaile Chláir na Gaillimhe ag déanamh ceardlann (workshop) ceoil agus amhránaíochta agus bhain muid tairbhe agus taitneamh as an lá cé nár éirigh linn dul níos faide sa chomórtas.  Freastlaím freisin ar na máistir-ranganna ag Scoil Acla chuile bhliain. Is féile ceoil áitiúil atá ann a bhíonn ar siúl i mí Lúnasa agus meallann sé (it attracts) go leor ceoltóirí iomráiteacha (well known) chun na háite.

Banna Píobaireachta
Seinnim i mBanna Píobaireachta Acla chomh maith agus i mbliana ghlac muid páirt i trí mhórshiúil ar Lá Fhéile Phádraig agus ar an lá ina dhiaidh.  Tá banna píobaireachta ag beagnach uile sráidbhaile sa cheantar agus bíonn iomaíocht (competition) ghéar idir na sráidbhailte ag mórshiúil lá Fhéile Phádraig.  Seinnim na píobaí/drumaí agus bíonn craic iontach againn ag na cleachtaí (at practices).

Amhránaíocht
Is amhránaí maith mé agus is breá liom amhráin .................... a chanadh.  Ghlac mé páirt i Seó Talainne (talent contest) ........................................ agus d'éirigh liom buachan (i managed to win) Bhí an-iontas orm mar bhí mé an-neirbhíseach.

Níl aon ghuth agam (no voice) faraor ach is amhránaí maith í mo dheirfiúr ..........

Cineálacha Ceoil
ceol traidisiúnta
ceol tíre
ceol claisiceach
ceol rac
ceol damhsa
popcheol

Uirlisí
an fhidil
an chláirseach = harp
an fheadóg stáin
an fheadóg mhór
an bosca ceoil
an méarchlár = keyboard
an giotár
an pianó
na píobaí
na píobaí uileann

Nathanna Cainte
Níl mé ábalta aon uirlis ceoil a sheinm
Níl aon cheol agam
Sheasfá sa sneachta ag éisteacht léi = you would stand in the snow listening to her

Spórt

Tá an-suim agam i gcúrsaí spóirt. Imrím féin peil Gaelach agus .......... Táim ar an bhfoireann áitiúil agus bíonn muid ag traenáil dhá lá sa tseachain i bPoll Raithní. Faraor (unfortunatly) níl ag éirí go maith linn (we're not doing well) i mbliana.  Téim ag snámh anois is arís sa linn snámha in Ostán an Mhala Raithní. Tá spórtlann san óstán freisin agus téim ann sách (fairly) minic.  Caithim roinnt ama ag crochadh meáchain (lifting weights), ar an muileann coise (treadmill) agus ar an meaisín rámhaíochta (rowing machine).  Ghlac mé páirt freisin sa chomórtas leadóg boird a bhí ar siúl sa scoil roimh an gCáisc (easter) agus d'éirigh liom dul chomh fada leis an gcluiche ceathrú ceannais (1/4).  Gan amhras bím ag féachaint ar chláir spóirt. Féachaim ar chláir spóirt ar nós (like) .................. agus ....................ar (on) TG4 agus RTE.   Ní imrím rugbaí ach is maith liom a bheith ag féachaint air.  Is cluiche an-chorraitheach (exciting) é agus is breá liom a bheith ag éisteacht le tráchtaireacht (commentary) ...........
............................. Laoch spóirt atá agam ná Rory McIlroy.  Is galfaire den chéad scoth é agus is eiseamláir (role model) é do dhaoine ar nós mé féin.  Taispeánann sé an díogras agus an díocas (hardwork and keeness) a theastaíonn le déanamh go maith sa spórt.


Nathanna Úsáideacha:
Breathnaím ar bhuaicphointí na gcluichí -  i watch the highlights
Is fearr na sláinte ná na táinte = health is better than wealth
Leanim foireann sacair Manchain Aontaithe = i  follow Man Utd.
Caithim go leor ama ag traenáil
buaicphointí = highlights
tráchtaire = comentator
craoladh beo = live broadcast

Tá sé + aidiaicht
díograiseach = determined
díocasach = entusiastic
aclaí = fit

An tslí bheatha a thaitneodh liom

Postanna
fisiteiripeach
altra
fear gnó
úinéir bialainne
cócaire
iriseoir = journalist
feirmeoir caorach

Nathanna Cainte
Ba mhaith liom a bheith féinfhostaithe = selfemployed
Ba bhreá liom a bheith i mo = i would love to be
Thaitneodh liom a bheith ag obair mar  = i would like to work as
Ba mhaith liom ....................................(i would like)
Is breá liom a bheith ag obair le daoine  = i love working with people
Is breá liom a bheith ag cabhrú le daoine = love helping people
Is duine ........................ mé = i am a ...................person
Tá sé ar intinn agam céim (degree) sa ....................... a bhaint amach ar dtús = i intend to get a degree in .......................... first
Agus ansin tá sé i gceist agam  iarchéim  /diplóma a dhéanamh sa...................... = And then i intend to get a postgrad / diploma in ........................
Tuigim gur post dúshlánach é agus tuigim freisin an brú agus an strus a bhaineann leis ach is é sin an dúshlán atá uaim (i want that challenge).   = i understand it challenging and i understand the pressure /stess also but i want that challenge
Tabharfaidh sé an deis taisteal = it will give me the opportunity to travel
Is ........................... í mo .................... My.....................is a .............................
Oibríonn sí i .................................... agus tá ag éirí go maith léi = she works ..........agus is doing well
Rinne mé taithí oibre léi agus thaitin sé go mór liom. = i did work experience with her and loved it
Mar a deir an seanfhocal is maith an scéalaí an aimsir = time will tell

Tar éis na hArdteiste

Táim ag déanamh go leor staidéar do mo chuid scrúdaithe ardteiste faoi láthair.  Tá súil agam go bhfaighidh mé breis agus ceithre chéad pointe.  ........................................... atá curtha síos agam mar chéad rogha ar an bhfoirm CAO. Is cúrsa trí bliana é agus tá an rogha agat bliain sa bhreis (extra) a chaitheamh thar lear.  Ba bhreá liom é sin a dhéanamh agus b'fhéidir beagán taisteal a dhéanamh.  Ba mhaith liom freastal ar Ollscoil ...........................  Táim ag tnúth go mór le saol na hOllscoile. Sílim go mbeidh saol an mhada bháin (saol iontach) agam ansin.  Déanfaidh mé mo sheacht ndícheall (my very best) na pointí cuí (cearta)  a bhaint amach.

Cúrsaí Difriúla
Na Dána  = Arts
Leigheas = medicine
Múinteoireacht Bunscoile
Altracht = nursing
Staidéar Sóisialta = social studies
Staidéar na mBodhar = Deaf Studies
Múinteoireacht Corpoideachais = PE
Tréidliacht = vetinary
Altracht Tréidliachta = vetinary nursing

Ollscoileanna
Ollscoil Náisiúnta na hÉireann, Baile Átha Cliath  = UCD
Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath = DIT
Coláiste na Trionóide
Ollscoil Luimnigh
Ollscoil Náisiúnta na hÉireann, Gaillimh
Institiúid Teicneolaíochta Mhaigh Eo agus na Gaillimhe
Institiúid  Teicneolaíochta Shligigh
Institiúid Teicneolaíochta Leitir Ceanainn = Letterkenny

Nathanna Cainte
Bíonn saol an mhada bháin ag mic léinn ollscoile = students have a great life
Táim ag tnúth go mór le saol na hollscoile = i'm really looking forward to life at university
Déanfaidh mé gach iarracht na pointí cuí a fháil = i'll make every effort to get the nessecary points
Táim ag obair go dian dícheallach do na scrúdaithe ardteiste
Déanfaidh mé mo sheacht ndícheall torthaí maithe a bhaint amach = i'll do my very best to achieve good results.
Beidh mé ar mhuin na muice má fhaighim mo chéad rogha = i'll be really happy if i get my first choice
Oibreoidh mé go han-dian idir seo agus na scrúdaithe = i will work really hard between now and the exams

Tar éis na scoile gach lá

Críochnaíonn na ranganna ar a fiche chun a ceathair ó Luan go hAoine.  Téim abhaile ar an mbus scoile. Bím sa bhaile thart ar a fiche tar éis a ceathair de ghnáth.  Ólaim cupán tae agus ithim ceapaire cáise tóstáilte.  Déanaim cuid de m'obair bhaile roimh an dinnéar.  Caithim cúpla uair a chloig ar m'obair bhaile nó ag staidéar tar éis mo dhinnéar.  Bíonn orm (have to) lámh cúnta a thabhairt (give a hand) leis an obair tí.  Tugaim isteach móin don tine.  Déanaim beagáinín glantacháin anois is arís.  Ó, bainim an féar (cut the grass) ó am go ham.  Gach Déardaoin bíonn dianrang (grind) Fraincise agam tar éis na scoile.  Ní bhíonn mórán ama agam chun féachaint ar an teilifís.  Féachaim ar na sobailchláir (soaps) má bhíonn am sa bhreis agam (time to spare).  Téim a choladh thart a haon dhéag agus faoi sin (by then) bím spíonta amach (wrecked).  Bíonn orm éirí ar a seacht a chlog nó mar sin (ish) don scoil.

Smacht sa scoil

Tá córas maith smachta againn sa scoil seo.  Measaim féin go bhfuil na rialacha scoile cothrom (fair) don chuid is mó.  Níl cead againn a bheith ag pleidhcíocht sna ranganna agus má bhíonn faigheann tú tic sa dialann. Má fhaigheann tú dhá tic sa dialann bíonn tú faoi choinníoll ag am lóin agus má fhaigheann tú trí tic caithfidh tú fanacht istigh tar éis scoile Dé hAoine.  Tá cosc ar bhulaíocht agus ar  chaitheamh tobac.  Ní chuirtear suas le drochbhéasa (bad manners) agus is gá a bheith poncúil (punctual). Ceapaim go bhfuil na rialacha seo tábhachtach d’atmaisféar maith foghlamtha a chruthú sa scoil.  Taitníonn an scoil seo go mór liom  mar tá atmaisféar maith ann agus tá na múinteoirí an-chabhrach agus an-chairdiúil ach ní thaitníonn sé liom nach féidir dul chuig an siopa (an sráidbhaile) ag am lóin.